BLOG Yvette: Rollenspel met dopneus en flapschoenen?

Een veelvoorkomend element van een assessment is een rollenspel. Nu hoor ik zelden een kandidaat roepen: “leuk, een rollenspel!”, terwijl het toch een van de belangrijkste onderdelen van een assessment is. Een rollenspel (simulatie) is een gestandaardiseerde nabootsing van een functiespecifieke taak waarbij direct gedrag geobserveerd en beoordeeld wordt op van te voren vastgestelde criteria (competenties).

Maar wat voor informatie levert een rollenspel nu eigenlijk op? (mits onder de juiste condities gemeten). Mijn eerste reactie op deze vraag is: veel! In een goed ontworpen rollenspel kan een kandidaat namelijk laten zien wat hij of zij ‘in huis’ heeft, maar ook welke vaardigheden hij of zij nog minder goed beheerst. En ja de situatie in de simulatie is per definitie niet makkelijk. Is dit namelijk wel het geval dan levert het weinig onderscheidende informatie op omdat elke kandidaat een dergelijk gesprek soepel voert. Juist door te zien hoe een lastig gesprek aangepakt wordt, krijgt de assessor een goed beeld van aanwezige vaardigheden en de voorkeursstijl. Waar tests en vragenlijsten betrekking hebben op achterliggende (latente) eigenschappen, zorgen simulaties ervoor dat deze zichtbaar (manifest) worden. Vaardigheden zijn in feite een concrete en gecombineerde toepassing van kennis, intelligentie en persoonlijkheidseigenschappen. In die zin zeggen test en vragenlijsten iets over ontwikkelmogelijkheden, dus toekomstig gedrag, terwijl rollenspelen vooral iets zeggen over de huidige vaardigheden. Ook het feit dat assessoren zich zo veel mogelijk op waarneembaar gedrag richten (of zouden moeten richten), is belangrijk. Zo kunnen zij immers minder snel vervallen in allerlei foute of discutabele interpretaties vanuit vooroordelen, impliciete persoonlijkheidstheorieën en eigen normen en waarden.

Bij een goede simulatie is de rol van gesprekspartner en beoordelaar gescheiden. Ook moet een rollenspel het bedoelde functiegedrag oproepen en de kandidaat in staat worden gesteld om daadwerkelijk het gewenst gedrag te kunnen vertonen. Dit betekent dat de acteur ondersteunend is aan de kandidaat door diverse ‘platforms’ te bieden voor de specifieke competenties die relevant zijn voor de functie. Hij probeert als het goed is de kandidaat niet ‘klem te zetten’ of een eigen podium te creëren maar de deelnemer juist centraal te zetten en een zo reëel mogelijk gesprek te voeren. Komt de acteur dus al schaterlachend binnen met een ‘dopneus en flapschoenen’ dan laat hij in ieder geval géén functie gerelateerd gedrag zien.